1. مقدمه: چرا انتخاب روغن مناسب برای کمپرسور اسکرو مهم است؟

کمپرسورهای اسکرو به دلیل کارایی بالا، قابلیت اطمینان و طول عمر طولانی، به طور گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. عملکرد صحیح و طول عمر این کمپرسورها به شدت وابسته به استفاده از روغن مناسب است. روغن در کمپرسور اسکرو نقش حیاتی در روانکاری، خنک‌کاری، آب‌بندی و حفاظت از قطعات دارد. انتخاب روغن نامناسب می‌تواند منجر به کاهش کارایی، افزایش ساییدگی، خرابی زودرس و در نهایت توقف خط تولید شود. در این مقاله، به بررسی انواع روغن‌های مورد استفاده در کمپرسورهای اسکرو، معیارهای انتخاب روغن مناسب، معرفی و مقایسه برندهای معتبر و نکات مهم در نگهداری و تعویض روغن می‌پردازیم.

2. نحوه عملکرد کمپرسور اسکرو :

کمپرسور اسکرو یک نوع کمپرسور جابجایی مثبت است، یعنی حجم مشخصی از هوا یا گاز را فشرده می‌کند. اساس کار این نوع کمپرسور بر پایه دو روتور مارپیچی (اسکرو) است که در خلاف جهت یکدیگر می‌چرخند. در حین چرخش، حجم هوای ورودی بین دنده‌های روتورها گیر افتاده و به تدریج فشرده می‌شود. سپس هوای فشرده شده از طریق خروجی کمپرسور تخلیه می‌شود.

3. وظایف اصلی روغن در کمپرسور اسکرو:

روغن کمپرسور اسکرو وظایف چندگانه‌ای را بر عهده دارد که عبارتند از:

• روانکاری: کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک و جلوگیری از ساییدگی.
• خنک‌کاری: جذب و انتقال حرارت ناشی از فشرده‌سازی و اصطکاک.
• آب‌بندی: ایجاد لایه نازک روغن بین روتورها و محفظه کمپرسور به منظور جلوگیری از نشتی هوا.
• حفاظت: جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی قطعات.
• انتقال ذرات: انتقال ذرات معلق و آلودگی‌ها به فیلتر روغن برای جلوگیری از آسیب به قطعات.

4. انواع روغن‌های مورد استفاده در کمپرسورهای اسکرو:

به طور کلی، سه نوع روغن برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو وجود دارد:

4.1. روغن‌های معدنی (Mineral Oils)

روغن‌های معدنی از تصفیه نفت خام به دست می‌آیند. این روغن‌ها دارای قیمت پایین‌تری نسبت به روغن‌های سنتتیک هستند، اما طول عمر کوتاه‌تری دارند و در دماهای بالا و پایین عملکرد مطلوبی ندارند. روغن های معدنی نباید در دمای بالاتر از ۵۰ درجه سانتی گراد و در زمانی بیشتر از ۱ هزار ساعت استفاده بشوند. برای کمپرسورهایی که در شرایط سخت کاری فعالیت نمی‌کنند، می‌توان از روغن‌های معدنی استفاده کرد.

4.2. روغن‌های نیمه سنتتیک (Semi-Synthetic Oils)

روغن‌های نیمه سنتتیک ترکیبی از روغن‌های معدنی و سنتتیک هستند. این روغن‌ها دارای عملکرد بهتری نسبت به روغن‌های معدنی هستند و طول عمر بیشتری دارند. روغن های نیمه سنتتیک نباید در دمای بالاتر از ۸۰ درجه سانتی گراد و در زمانی بیشتر از 4 هزار ساعت استفاده بشوند. روغن‌های نیمه سنتتیک برای کمپرسورهایی که در شرایط متوسط کاری فعالیت می‌کنند، مناسب هستند.

4.3. روغن‌های سنتتیک (Synthetic Oils)

روغن‌های سنتتیک به صورت شیمیایی تولید می‌شوند و دارای خواص بهتری نسبت به روغن‌های معدنی و نیمه سنتتیک هستند. این روغن‌ها دارای پایداری حرارتی و اکسیداسیونی بالا، شاخص ویسکوزیته بالا و طول عمر طولانی هستند. روغن های سنتتیک نباید در دمای بالاتر از ۱۰۰ درجه سانتی گراد و در زمانی بیشتر از 8 هزار ساعت استفاده بشوند. روغن‌های سنتتیک برای کمپرسورهایی که در شرایط سخت کاری و دماهای بالا فعالیت می‌کنند، بهترین گزینه هستند. از انواع روغن های سنتتیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• PAO: PAO یا پلی آلفا الفین یک نوع روغن سنتتیک است که در بسیاری از کاربردها استفاده می‌شود، از جمله در روانکاری کمپرسورها. این نوع روغن دارای خواص عالی مانند پایداری حرارتی و اکسیداسیونی بالا، شاخص ویسکوزیته خوب و نقطه ریزش پایین است. PAO به دلیل ساختار شیمیایی یکنواخت، از پایداری و عملکرد بهتری نسبت به روغن‌های معدنی برخوردار است و می‌تواند عمر مفید کمپرسور را افزایش دهد.
• ESTER: روغن‌های استر نوعی از روانکارهای سنتتیک هستند که به دلیل خواص منحصر به فرد خود در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روغن‌ها از واکنش بین الکل‌ها و اسیدهای چرب تولید می‌شوند و دارای ویژگی‌هایی همچون پایداری حرارتی عالی، قابلیت حل کنندگی بالا و سازگاری با مواد مختلف هستند. در کمپرسورهای اسکرو، استفاده از روغن‌های استر می‌تواند به کاهش تشکیل رسوبات و افزایش عمر مفید قطعات کمک کند.
• PAG: پلی آلکیلن گلیکول (PAG) نوعی روغن سنتتیک است که به دلیل خواص ویژه خود در برخی از کمپرسورهای صنعتی کاربرد دارد. PAG ها دارای پایداری حرارتی و شیمیایی بالا، شاخص ویسکوزیته مناسب و سازگاری خوب با الاستومرها هستند. این روغن‌ها به خصوص در سیستم‌هایی که نیاز به روانکاری در دماهای بالا دارند و یا در تماس با گازهای خاص قرار می‌گیرند، مورد توجه قرار می‌گیرند. با این حال، PAG ها ممکن است با برخی از مواد سازگاری نداشته باشند، بنابراین قبل از استفاده باید به این نکته توجه شود.

5. معیارهای انتخاب روغن مناسب برای کمپرسور اسکرو:

انتخاب روغن مناسب برای کمپرسور اسکرو بستگی به عوامل مختلفی دارد که عبارتند از:

5.1. ویسکوزیته (Viscosity):

ویسکوزیته یا گرانروی، مقاومت سیال در برابر جاری شدن است. ویسکوزیته روغن باید به گونه‌ای باشد که در دمای کارکرد کمپرسور، لایه روغن کافی بین قطعات متحرک ایجاد شود. ویسکوزیته مناسب روغن کمپرسور اسکرو معمولاً بین ISO VG 32 تا ISO VG 100 است. برای تعیین ویسکوزیته مناسب، باید به دفترچه راهنمای کمپرسور مراجعه کرد.

5.2. شاخص ویسکوزیته (Viscosity Index):

شاخص ویسکوزیته نشان‌دهنده تغییرات ویسکوزیته روغن در دماهای مختلف است. روغن با شاخص ویسکوزیته بالا، تغییرات کمتری در ویسکوزیته در دماهای مختلف دارد. برای کمپرسورهای اسکرو، روغن با شاخص ویسکوزیته بالای 120 توصیه می‌شود.

5.3. نقطه ریزش (Pour Point):

نقطه ریزش، پایین‌ترین دمایی است که روغن هنوز قابلیت جاری شدن دارد. روغن باید دارای نقطه ریزش پایین‌تر از دمای محیط کارکرد کمپرسور باشد تا در دماهای پایین نیز به خوبی عمل کند.

5.4. نقطه اشتعال (Flash Point):

نقطه اشتعال، دمایی است که در آن روغن بخار کافی برای تشکیل مخلوط قابل اشتعال با هوا تولید می‌کند. روغن باید دارای نقطه اشتعال بالاتر از دمای کارکرد کمپرسور باشد تا از خطر آتش‌سوزی جلوگیری شود.

5.5. پایداری حرارتی (Thermal Stability):

پایداری حرارتی، توانایی روغن در حفظ خواص خود در دماهای بالا است. روغن باید دارای پایداری حرارتی بالا باشد تا در دماهای بالای کمپرسور، تجزیه نشود و رسوبات ایجاد نکند.

5.6. مقاومت در برابر اکسیداسیون (Oxidation Resistance):

مقاومت در برابر اکسیداسیون، توانایی روغن در جلوگیری از واکنش با اکسیژن است. روغن باید دارای مقاومت در برابر اکسیداسیون بالا باشد تا در معرض هوا، اکسید نشود و لجن و رسوبات ایجاد نکند.

5.7. سازگاری با مواد (Compatibility with Materials):

روغن باید با مواد مورد استفاده در ساخت کمپرسور، مانند الاستومرها و فلزات، سازگار باشد. روغن نامناسب می‌تواند باعث خوردگی، تورم یا تجزیه این مواد شود.

6. معرفی و مقایسه برندهای معتبر روغن کمپرسور اسکرو:

در بازار، برندهای مختلفی روغن کمپرسور اسکرو ارائه می‌دهند. در اینجا به معرفی و مقایسه چند برند معتبر می‌پردازیم:

6.1. موبیل راروس (Mobil Rarus):

موبیل راروس یکی از برندهای معتبر و شناخته‌شده در زمینه روغن‌های صنعتی است. روغن‌های این برند دارای کیفیت بالا، پایداری حرارتی و اکسیداسیونی عالی و طول عمر طولانی هستند. روغن‌های موبیل راروس برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو در شرایط سخت کاری مناسب هستند.

6.2. شل کورنا (Shell Corena):

شل کورنا نیز یکی دیگر از برندهای معتبر و با کیفیت در زمینه روغن‌های کمپرسور است. روغن‌های این برند دارای خواص روانکاری عالی، مقاومت در برابر تشکیل رسوبات و طول عمر بالا هستند. روغن‌های شل کورنا برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو در شرایط مختلف کاری مناسب هستند.

6.3. کاسترول ایرکول (Castrol Aircol):

کاسترول ایرکول یکی از برندهای معروف در زمینه روغن‌های صنعتی است. روغن‌های این برند دارای پایداری حرارتی و اکسیداسیونی خوب، مقاومت در برابر سایش و طول عمر مناسب هستند. روغن‌های کاسترول ایرکول برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو در شرایط متوسط کاری مناسب هستند.

6.4. ایرانول کمپرسور (Iranol Compressor):

ایرانول کمپرسور یکی از برندهای داخلی تولیدکننده روغن‌های صنعتی است. روغن‌های این برند با توجه به شرایط آب و هوایی ایران تولید می‌شوند و دارای کیفیت مناسب و قیمت رقابتی هستند. روغن‌های ایرانول کمپرسور برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو در شرایط عادی کاری مناسب هستند.

6.5. بهران کمپرسور (Behran Compressor):

بهران کمپرسور نیز یکی دیگر از برندهای داخلی تولیدکننده روغن‌های صنعتی است. روغن‌های این برند دارای کیفیت قابل قبول و قیمت مناسب هستند. روغن‌های بهران کمپرسور برای استفاده در کمپرسورهای اسکرو در شرایط عادی کاری مناسب هستند.

در جدول زیر، مقایسه‌ای بین مشخصات فنی روغن‌های چند برند معتبر ارائه شده است:

7. فواصل تعویض روغن کمپرسور اسکرو:

فواصل تعویض روغن کمپرسور اسکرو بستگی به عوامل مختلفی دارد، اما به طور کلی، روغن‌های معدنی باید هر 2000 تا 4000 ساعت، روغن‌های نیمه سنتتیک هر 4000 تا 6000 ساعت و روغن‌های سنتتیک هر 6000 تا 8000 ساعت تعویض شوند. با این حال، بهتر است برای تعیین فواصل تعویض روغن، به دفترچه راهنمای کمپرسور مراجعه کرد.

7.1. عواملی که بر فواصل تعویض روغن تاثیر می‌گذارند:

• نوع روغن: روغن‌های سنتتیک عموماً طول عمر بیشتری نسبت به روغن‌های معدنی دارند.
• شرایط کاری: کمپرسورهایی که در شرایط سخت کاری و دماهای بالا فعالیت می‌کنند، نیاز به تعویض روغن زودتری دارند.
• کیفیت روغن: استفاده از روغن‌های با کیفیت پایین می‌تواند منجر به کاهش فواصل تعویض روغن شود.
• وضعیت فیلترها: فیلترهای کثیف می‌توانند باعث آلودگی روغن و کاهش عمر آن شوند.

8. نظارت بر وضعیت روغن:

برای اطمینان از عملکرد صحیح روغن و جلوگیری از خرابی کمپرسور، باید به طور منظم وضعیت روغن را بررسی کرد. این بررسی‌ها شامل موارد زیر است:

• بررسی سطح روغن: سطح روغن باید در محدوده مشخص شده در دفترچه راهنمای کمپرسور باشد.
• بررسی رنگ و بوی روغن: تغییر رنگ یا بوی روغن می‌تواند نشان‌دهنده آلودگی یا تجزیه روغن باشد.
• آنالیز روغن: آنالیز روغن به منظور تعیین خواص فیزیکی و شیمیایی روغن و تشخیص آلودگی‌ها و ذرات معلق انجام می‌شود.

9. بهترین روش‌ها برای نگهداری و استفاده از روغن کمپرسور اسکرو:

• استفاده از روغن مناسب: از روغنی استفاده کنید که توسط سازنده کمپرسور توصیه شده است.
• تعویض منظم روغن: روغن را در فواصل زمانی توصیه شده تعویض کنید.
• استفاده از فیلترهای با کیفیت: از فیلترهای روغن و هوا با کیفیت استفاده کنید و آن‌ها را به طور منظم تعویض کنید.
• جلوگیری از آلودگی روغن: از ورود آلودگی‌ها به روغن جلوگیری کنید.
• ذخیره‌سازی صحیح روغن: روغن را در محیط خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.

10. نتیجه‌گیری:

انتخاب روغن مناسب برای کمپرسور اسکرو نقش بسیار مهمی در عملکرد صحیح، طول عمر و کاهش هزینه‌های نگهداری این دستگاه‌ها دارد. با توجه به انواع روغن‌های موجود در بازار، معیارهای انتخاب روغن مناسب و برندهای معتبر، می‌توانید بهترین روغن را برای کمپرسور خود انتخاب کنید و از عملکرد بهینه آن اطمینان حاصل کنید. همچنین، با رعایت نکات مربوط به نگهداری و تعویض روغن، می‌توانید عمر مفید کمپرسور خود را افزایش دهید.